نتایج یافته ها و تحقیقات سرطان روده بزرگ

مقدمه و اپیدمیولوژی

سالانه هزاران مورد ابتلا به سرطان در ایران و میلیونها مورد در جهان رخ میدهد که در صورت تشخیص به موقع وزودهنگام، تومور در مراحل اولیه و محدود بوده، در نتیجه درمان آن آسان تر و امکان کنترل و بهبود کامل آن بسیار زیاد است.

میزان بروز ساالیانه سرطان در سال 2020 میلادی، نزدیک به 20 میلیون نفر بوده است که تا سال 2040 میلادی به بیش از 30 میلیون نفر خواهد رسید همچنین عدد مرگ و میر سالیانه از 10 میلیون نفر در همین مدت به بیش از 16میلیون نفر میرسد. هفتاد درصد از این افزایش در کشورهای در حال توسعه رخ میدهد.

در ایران سالانه بیش از 135 هزار نفر مبتلا به سرطان میشوند که این عدد تا سال 2040 میلادی (1419 خورشیدی) به بیش از 160 هزار نفر خواهد رسید. 

مهمترین دلایل برای افزایش بروز سرطان در ایران و جهان عبارتند از:

▪ افزایش امید به زندگی و تعداد سالمندان (چرا که بروز سرطان با افزایش سن، افزایش می یابد)

▪ تغییر در شیوه زندگی مانند افزایش مصرف دخانیات، غذاهای چرب و پرکالری و کم تحرکی

▪ عوامل محیطی مانند افزایش مصرف سوختهای فسیلی

در حال حاضر با وجودی که عدد خام مرگ و میر ناشی از سرطانها افزایش یافته است اما به طور کلی نسبت افرادی که از سرطان فوت میکنند با در نظر گرفتن جمعیت و تعداد موارد ابتلا، در مقایسه با سه دهه پیش، کاهش یافته است.

 نیمی ازافرادی که امروز با تشخیص سرطان تحت درمان هستند، پنج سال زنده خواهند بود و بیش از 40 ٪ بعد از ده سال هنوز زندگی میکنند. متوسط میزان بقای ده ساله برای سرطان دو برابر 30 سال گذشته شده است.

مهمترین دلیل بهبود در بقای بیماران، علاوه بر درمانهای موثرتری که پیدا شده است، افزایش آگاهی مردم و ارتقای روشهای تشخیص زودهنگام است. حتی برای کسانی که احتمال بهبودی آنها کم است، شانس زنده ماندن در زمان تشخیص زودتر، بیشتر خواهد بود.

 دو جزء اصلی در برنامه تشخیص زودرس سرطان وجود دارد: تشخیص زودهنگام و غربالگری .

    • در سال 97 که آخرین گزارش کشوری مربوط به این سال می باشد در کل کشور 141641 مورد سرطان ثبت گردیده است. از این تعداد 11315 مورد مربوط به استان اصفهان بوده است. به عبارت دیگراستان اصفهان  8% کل سرطانهای کشور را به خود اختصاص داده است در حالی که جمعیت این استان حدود 6% جمعیت کل کشور می باشد.

    • در کشور شایعترین سرطانها به ترتیب  پستان، پروستات و کولورکتال و در استان نیز سرطانهای پستان، پروستات، پوست و کولورکتال شایعترین سرطان در جمعیت بوده است. از این بین سرطان پستان و کولورکتال دارای برنامه مدون ابلاغی  تشخیص زودهنگام  از سوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی می باشند.

(روده بزرگ)

بروز سرطان روده بزرگ یک فرآیند چند مرحله ای است و در اثر مجموعه تغییراتی بروز میکند که از غشا یا اپی تلیوم طبیعی داخل روده شروع شده و به سمت تکثیر سلولهای غیرطبیعی میرود.

 در مرحله بعدی زواید قارچ مانندی به نام پولیپ آدنوماتوز اتفاق می افتد و سرانجام بدخیمی بروز می کند. چون این فرآیند شامل ایجاد تغییرات ژنتیک متعددی است که در طول یک دوره چندساله رخ میدهد، برای عوامل مختلف تأثیرگذار بر این فرآیند، فرصتهای زمانی زیادی وجود دارد.

علت بروز پولیپ و سرطان بیشتر به دلیل شیوه زندگی نامناسب است که ممکن است در یک زمینه ژنتیکی، تاثیرگذاری آنها بیشترشود اما برخی بیماریهای ارثی نیز در درصد اندکی از موارد در ایجاد سرطان روده بزرگ نقش دارند.

به هر حال عده ای در طی زندگی دچار سرطان رود ه بزرگ میشوند اما همانطور که گفته شد، از آنجایی که ضایعه پیش سرطانی به نام پولیپ، قبل از بروز سرطان در روده رشد میکند میتوان با شناسایی علایم مشکوک پولیپ و یا حتی سرطان در مراحل اولیه، جلوی بروزاین بیماری را گرفت و آن را درمان کرد. پس لازم است در مورد علایم هشدار دهنده بروز سرطان روده بزرگ و نحوه برخورداو اقدامات اولیه در صورت بروز علایم به بیمار و اطرافیان وی آموزشهای لازم داده شود.

انواع رو شها برای تشخیص زودهنگام سرطان روده بزرگ به کار میروند که در اینجا فقط به برخی از آ نها اشاره میشود

از جمله آزمایش خون مخفی در مدفوع به روش ایمونولوژیک ) IFOBT یاFIT  ( و کولونوسکوپی. 

پولیپ و سرطان کولون گاهى خونریزى میکنند که سبب ایجاد خون در مدفوع میشود اما این خون آنقدر کم است که

با چشم دیده نمیشود بلکه باید با انجام آزمایش آن را تشخیص داد. با آزمایش خون مخفى در مدفوع میتوان مقادیر ناچیز و

نادیدنى خون را در مدفوع شناسایى کرد که به آن تست خون مخفی در مدفوع ) FOBT ( گفته م یشود اما یکی از مشکلات

این آزمایش این است که اگر در طی روزهای پیش از آزمایش، آسپرین یا مواد غذایی مثل چغندر مصرف کرده باشیم ممکن

است تست به صورت کاذب مثبت شود. ه مچنین این آزمایش را باید سه بار تکرار کرد تا نتیجه مطلوب به دست آید. 

در عوض تست دیگری وجود دارد به نام تست خون مخفی در مدفوع به روش ایمونوشیمی ) IFOBT ( که موارد مثبت کاذب در ارتباط

با مصرف مواد غذایی و داروها ندارد، چرا که از آنتی بادی های اختصاصی هموگلوبین انسانی در این تست استفاده شده است

که صرفا به هموگلوبین انسانی بعنوان آنتی ژن متصل می گردد. همچنین نیاز به سه بار تکرار ندارد و به سادگی در خانه

بهداشت، مطب و کلینیک قابل انجام است.

در بین رو شهای مختلف غربالگری، کولونوسکوپی بهترین و مطمئنترین روشی است که اجازه میدهد پزشک متخصص، داخل روده بزرگ را به طور کامل و تا آخر ببیند. قدرت تشخیصی این روش بسیار بالاست و تقریبا همه پولیپها و موارد سرطان روده را با کولونوسکوپی میتوان تشخیص داد اما همانطور که در ادامه توضیح داده میشود، انجام کولونوسکوپی آسان نیست بنابراین صرفا در افراد با علایم مشکوک و یا دارای پاسخ مثبت آزمایش FIT انجام میشود.

 پس از این که شما فرد مشکوک را مطابق دستورالعمل به پزشک شبکه ارجاع دادید و او نیز تأیید کرد فرد در معرض خطر سرطان روده بزرگ است،این فرد به سطح دو خدمت یعنی بیمارستا نهای عمومی یا مراکز تشخیص زودهنگام سرطان ارجاع داده میشود و تحت کولونوسکوپی قرار میگیرد.

 بنابراین اگر این فرد پیش از ارجاع به این مراکز، از شما در مورد کولونوسکوپی سوال کرد میتوانید با استفاده از مطالب زیر، اطلاعات لازم را در اختیارش قرار دهید

    • بیمار شناسایی شده در stage 1  سرطان کولورکتال نیازی به شیمی درمانی نخواهد داشت . و بیمار کشف شده در مرحله 3 سرطان با وجود دریافت درمان به سمت مرحله 4 پیش خواهد رفت.بدیهی است در طی غربالگری سرطانها در مراحل پایین تر تشخیص داده خواهند شد.

    • در طی این سالها تعداد 10606 مورد کولونوسکوپی برای افراد پر خطر و مورد فیت مثبت انجام گردیده است ، در طی این کولونوسکوپی ها 290 مورد سرطان روده بزرگ و تعداد 4514 مورد پولیپ شناساییی گردیده است . 

    •  لازم به ذکر است هدف از اجرای این برنامه پیشگیری از بروز سرطان روده بزرگ با پیدا کردن پولیپ ها وخارج نمودن آنها از روده و جلوگیری از تبدیل شدن این پولیپ ها به سرطان روده بزرگ می باشد.

    •  در انجام کولونوسکوپی  تفاوت هزینه این خدمت در بخش خصوصی و دولتی می باشد.

    • با توجه به شرایط اقتصادی مردم و اختلاف تعرفه بخش خصوصی و دولتی استقبال مردم از خدمات بخش کولونوسکوپی در سیستم ارجاع غربالگری و تشخیص زودهنگام سرطان کولورکتال ، در طی چند سال گذشته هر ساله بیشتر گردیده است.

    •  از طرفی با توجه به تعرفه پایین این خدمت در بخش دولتی و سپس پرداخت همین حق الزحمه ناچیز پس از مدت طولانی، عملا" فوق تخصصین گوارش بیمارستانهای دولتی رغبتی به انجام این خدمت در بخش دولتی ندارند. نتیجه این امر صف طولانی انتظار بخش کولونوسکوپی برای بیماران ارجاعی سطح یک بوده است .

    • با توجه به این که زمان طلایی پس از مثبت شدن تست فیت تا تعیین تکلیف و اطمینان از سالم بودن یا نبودن بیمار، در منابع معتبر علمی 3-2 ماه می باشد، عملا" بیماران نیازمند این خدمت در صف طولانی 7-8 ماه و گاه یکساله قرار گرفته و در این مدت بسیاری از این افراد از انجام این خدمت صرف نظر می نمایند و در نتیجه هزینه اولیه خرید تست فیت، صرف وقت خدمت مراقبین سلامت و  پزشکان بلا نتیجه خواهد ماند.

    • به نظر می رسد که برای حل این معضل سه راهکار وجود خواهد داشت:

    • الف: کاهش اختلاف تعرفه بخش خصوصی و دولتی 

    • که این در اختیارات تصمیم گیری های  مسئولین استانی نبوده و تا اتخاذ تصمیم در سطح ملی عملا" امکان پذیر نخواهد بود.

    • ب: آموزش و اعطای مجوز انجام کولونوسکوپی به متخصصین داخلی 

    • که قطعا در این صورت مخالفت صنف گروه گوارش پدید خواهد آمد.

    • پ: پرداخت از سایر اعتبارات استانی به فوق تخصصین گوارش  بیمارستانهای دولتی که بیماران سطح یک را پذیرش می نمایند.

غربالگری سرطان برست از سال 96 تا پایان 1402

    • امروزه سرطان پستان به شرط تشخیص در مراحل اولیه این سرطان ، به یک بیماری قابل درمان ولی با هزینه بالا تبدیل گردیده است. در استان اصفهان سالانه حدود 1750 مورد جدید سرطان برست  ثبت می گردد. 

    • در حال حاضر ماموگرافی روش پذیرفته شده غربالگری سرطان پستان در دنیا معرفی گردیده است. در برنامه ابلاغی وزارت بهداشت به علت عدم امکان پوشش ماموگرافی در بخش دولتی، معاینه با دست توسط  ماماهای مراکز بهداشتی درمانی و در صورت داشتن شرایط پر خطر نظیر سابقه فامیلی و..... بسته به سن فرد انجام سونوگرافی یا ماموگرافی توصیه می گردد.

هزینه های جراحی  و آزمایشات یک بیمار مبتلا به سرطان پستان

    • هزینه درمان یک بیمار اگر در مرحله متاستاز نباشد حدود 270 میلیون تومان می باشد

هزینه شیمی درمانی اگر در مرحله متاستاز باشد:

    • . بدیهی است جراحی در توده های کوچک نیاز به بازسازی، پروتز ، و...... نخواهد داشت. از طرف دیگر در بیماران متاستاتیک هزینه درمان چندین برابر خواهد بود.

    • در براورد محاسبات فوق سالهای عمر هدر رفته و هزینه های روانی، عاطفی و غیر مستقیم فرد و خانواده لحاظ نگردیده است که نقش عظیم این هزینه ها از دید  هیچ صاحب نظری پوشیده نیست و این مهم که نیمی از موارد سرطان برست در زنان زیر 50 سال بروز می کند، اهمیت تشخیص به موقع این کانسر را بیش از پیش نشان می دهد.

    • از سال 1395 تا کنون جمعیتی بالغ بر 817283  نفر( حدود 55.86% )  از جمعیت هدف زنان 30  تا 70 سال، تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، در برنامه تشخیص زودهنگام سرطان پستان مورد بررسی و انجام معاینات  قرار گرفته اند.

    • در طی این سالها 942 مورد سرطان پستان در استان شناسایی و تحت درمان قرار گرفته اند ، خوشبختانه 80 % موارد تشخیص داده شده در مراکز خدمات جامع سلامت در استیج های 1 و 2 بوده اند که در این مراحل بیماری  کاملا" قابلا درمان خواهد بود و از مرگ ناشی از شایعترین سرطان استان و کشور کاسته خواهد گردید.

میزان بقای 5 ساله در مراحل مختلف سرطان پستان

چالش های اجرای برنامه

 تا ابتدای امسال نبودن جراح برست و سونوگرافی در بخش دولتی از معضلات بزرگ غربالگری این سرطان در استان بوده است.

از ابتدای امسال با حضور جراح برست خوشبختانه این کمبود برطرف گردیده ولی مشکل نبود سونوگرافی برست در بخش دولتی کماکان پا برجاست.

همچنین جراحان عمومی و متخصصین زنان  در این زمینه  نیاز به بازآموزی دارند. 

انتظارات :

1- تامین بودجه جهت خرید خدمت کولونوسکوپی از متخصصین گوارش

2- مشارکت در خرید تست فیت

3- مشارکت در خرید 3 دستگاه کولونوسکوپی  بیمارستان الزهرا

4- همکاری در خرید خدمت سونوگرافی از بخش خصوصی

5- همکاری در اجرای طرح های پژوهشی مرتبط با سرطان و عوامل خطر انها

6- همکاری در تاسیس کلینیک سرطان پوست

و مهم تر از همه 

به عنوان افراد صاحب نفوذ استان مطالبه در جهت کاهش عوامل خطر سرطانها ( الودگی هوا، سموم شیمیایی،.......)